ความสำคัญของเส้นเขตแดนและบริเวณพรมแดนบนดาวโลก ดวงจันทร์ และดวงดาวอื่นในมุมมองของกฎหมายระหว่างประเทศ

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

การศึกษาถึงวิวัฒนาการของแนวคิด “เส้นเขตแดน” และ “พรมแดน” เป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งต่อการทำความเข้าใจระบบกฎหมายระหว่างประเทศในปัจจุบัน และเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการบุกเบิกของมนุษยชาติสู่การตั้งรกรากในห้วงอวกาศในอนาคต นับตั้งแต่การจัดทำสนธิสัญญาสันติภาพเวสต์ฟาเลีย ค.ศ. 1648 เส้นเขตแดนได้เป็นแต่เพียงรากฐานของการรับรองอำนาจอธิปไตยของรัฐ การบริหารจัดการดินแดน และการกำหนดอัตลักษณ์พลเมืองเท่านั้น แต่ภายหลังสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่สองได้มีการนำหลักการสืบสิทธิเส้นเขตแดนเดิม (Uti Possidetis Juris) มาปรับใช้จนประสบความสำเร็จ เพื่อรักษาเสถียรภาพพรมแดนโดยเฉพาะช่วงหลังการปลดปล่อยอาณานิคมทั้งในอเมริกาใต้ แอฟริกา และเอเชีย ซึ่งแสดงให้เห็นถึงบทบาทสำคัญของพรมแดนในการควบคุมความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ในปัจจุบัน เขตแดนและพรมแดนบนโลกกำลังเผชิญความท้าทายใหม่ ๆ จากกระแสโลกาภิวัตน์ เทคโนโลยีดิจิทัล และวิกฤตการณ์ด้านสิ่งแวดล้อม ทำให้แนวคิดเกี่ยวกับการกำหนดเขตแดนเปลี่ยนจากเส้นแบ่งที่ตายตัวไปสู่พื้นที่ที่มีความยืดหยุ่นและเชื่อมโยงกันมากขึ้น อย่างไรก็ตาม ความท้าทายที่สำคัญเรื่อง “เส้นเขตแดน” และ “พรมแดน” นี้มิได้มีแต่เฉพาะบนดาวโลก หากแต่ว่าความท้าทายกำลังเกิดขึ้นบนดวงจันทร์และ/หรือดวงดาวอื่นในห้วงอวกาศ ถึงแม้ว่าสนธิสัญญาอวกาศ ค.ศ. 1967 จะยึดถือหลักการไม่ยึดครองโดยถือว่าอวกาศเป็นเขตแดนของมนุษยชาติทุกคน (The province of all mankind) และเป็นเสรีในการสำรวจและเข้าใช้ประโยชน์ของทุกรัฐ แต่ในทางข้อเท็จจริง พบว่า มีความต้องการของมนุษย์ในการสำรวจและเข้าใช้ประโยชน์จากทรัพยากรอวกาศ รวมถึงการตั้งถิ่นฐานบนดวงจันทร์ และดวงดาวอื่นกำลังท้าทายหลักการเหล่านี้ เช่น กฎหมายอวกาศภายในบางฉบับของบางประเทศที่ได้มีการอนุญาตให้เอกชนครอบครองทรัพยากรอวกาศได้ รวมถึงได้มีการเสนอแนวคิด “เขตความปลอดภัย” รอบฐานที่ตั้งบนดวงจันทร์ด้วย ซึ่งก่อให้เกิดการโต้เถียงว่าอาจจะเป็นการสร้างเขตแดนขึ้นโดยอ้อม

ดังนั้น การศึกษาเรื่องเขตแดนและพรมแดนในอดีตและปัจจุบันบนโลกจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการกำหนดกรอบแนวคิดและแนวทางในการบริหารจัดการพื้นที่และทรัพยากรบนดวงจันทร์และ/หรือดวงดาวอื่นในห้วงอวกาศในอนาคต ด้วยเหตุนี้ บทความฉบับนี้ จึงใคร่ขอเสนอแนะแนวทางที่สำคัญอยู่ 3 ประการ คือ (1) การปรับปรุง พัฒนา และ/หรือจัดทำข้อตกลงระหว่างประเทศที่มีความชัดเจน (2) การจัดตั้งองค์การระหว่างประเทศที่เป็นกลไกหลักในการระงับข้อพิพาทเกี่ยวกับปัญหาเขตแดนระหว่างรัฐที่มีประสิทธิภาพและประสิทธิผล และ (3) การจัดทำแผนสำหรับการเตรียมความพร้อมและกำหนดแนวทางเพื่อรับมือเกี่ยวกับประเด็นเส้นเขตแดน ทั้งบนโลก บนดวงจันทร์ และ/หรือบนดวงดาวอื่นในอวกาศเพื่อให้สอดคล้องกับโลกแห่งอนาคต ซึ่งการทำความเข้าใจพลวัตของพรมแดนเหล่านี้จะช่วยให้สามารถสร้างระบบการกำกับดูแลที่เป็นธรรม ยั่งยืน และป้องกันความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้นจากการอ้างสิทธิ์และการเข้าใช้ประโยชน์จากห้วงอวกาศได้อย่างมีประสิทธิภาพในอนาคตต่อไป